台語文字化的尾站--簡明台語字典後記_林央敏

Daigiw Bunzirhuar ee Bexjam(台語文字化的尾站)林央敏
Lanw jitmaw decc qongw Daigiw bunzirhar, ix ee lairliongg, sursit siong dyrr si qongw Daigiw viauqir huhy ee tongxithuar iacc si viaujunxhuar, dongzenn marr vauhamm zri qapp imviaux ee tongxithuar.  Quanhe zri jitt vorhun, qra quilap .kiw .laii ersaiw hunx jyr sir jiongw, 
咱昑仔庤講,  「台語文字化」, 伊e 內容事實上 dy 是指 台語 表記符號 e 統一化 抑是 標準化,當然 ma 包括「字」佮 「音標」e 統一化。步面關系 字即部份,給歸納起來, 會駛分做四种:
 
1.Juxdniux longxx iong hanwzi, 主張全用漢字
2.Juxdniux hanwlyy qap'iong, hanwzi uirr jruw, 主張漢羅倂用,以漢為主
3.Juxdniux lyhanr qap'iong, lymaxzi uirr jruw.  主張羅漢倂用,以羅為主
4.Juxdniux longxx ing pin'imzi. 主張全用拼音字(以下略去台文漢字)
Dingxtauu sir jiongw iaxqycc erdangr hunx kacc iur lehh.  Ixx hanwzi laii qongw, u langg juxdniux rair iong qoxjaxlangg congwjy jewding .cud .laii 
ee zri, inx qongw hex jiacc si vunxzi, si jniawqangww ee zri, soxiw rair
qangxqiuu kyxjingr, beh tamwcue guantauu, jimr diamr qoxceh lairdew,
cue knuar cingx~vah dxangx jingg ee langg si anxjnuaw iong, anxjnuaw
qaixsueh.  Iarr u langg kacc pendiong iong qinrdai sanxsingx ee siogzi,
zinruii jixiaur iokding quanwsir :ee dyrr si jniawzi. Qitax iaxx u jin' je knuawhuad.
Acc narr qongw pin'imzi, dua dysor langg longxx juxdniux caixiong lymaxzirbuw laii pin'imx dauwzi.  Vutzirqyr, u langg qac'ir Qidokqaur 
Daiuann Dniuxlyw Qauwhue hitt tyr pin'imhuad qapp siaxhuad.  Inx zinruii Qauwlyy m na beh iong jyr imxviaux, iarr ersaiw dongwjyr zri.  Mrqyxx u langg siog'ir Ingbunn bangrqog imviaux (DJ, iacc si KK) ee huat'imhuad, juxdniux rair iong “Banrlyy”ee hongsiglaii juwimx iacc si pinzi.  Qutax 
iuguann iarr u byy qangkuanw ee te'anr.
Guaw ee knuarhuad si anne, byy huanxduir vadd langg duiww Daigiw bunzi jyr qaixtauu-nguarbin ee qikbing.  Narr si qikbing ee lairiongg qapp guaw ee qaidnuarsingr bogpiaux, kigjiaw si juewau ee bogpiaux siy' qangg, guaw m n jicii, setsuw linglik u qraur, u hitt jiongw jaijingg iarr e qax zip jitt kuanw qikbing ee hanglet.
Iacnarr qikbing u sidjer ee kunwlann, iacc si sanxsignx jnia' dua ee sionghai, tongwkow, pnaixcur, lanw dyrr jiamrsii u jit jam byy dikkag rair jap dxangx, go-jap dxangx hunrser jit-vah dxangx ee quewdo qrii, hunx quiw xee aw qaidnua laii qaiqig, laii viaujunxhuar.  Guaw hunx ee qaidnua, liongriog aw cam' dingxbin hitt sir jiongw juxdniux ee sunrsu qangkunw, byy qang :ee si derr id diauu, lanw jitt jun suizenn lenrr juanvo u “tongxithuar ee Daigiw hanwzi” jitt xee bogpiaux dy' byy uansingg, danrsi beh didjiab jinwhingg derr zi juxdniux hanwlyy qap'iong ee tongxithuar, guaw iarr jicii.
Qongw diyc quaw ee lixsiongw si jiongquibew Daigiw bunzi dyrr rair juanbin pin'imhuar, huhy iong lymaxzirbuw.  Zri, byy itding rair jiong' diau viauxsi .cud .laii.  Zri ee vunxsinx duliauw u viau'imx ee qonglingg ixgua, (qandna' jixx snia'un) siongrr byy iarr erdangr jyr qaur mow jit xee tingdo ee venrir, bersaiw soxu qangg imx byy qangg ir ee zri, longxx qongqex iong jit xee zirhingg.  Iacnarr imviaux, guaw hibang rair jinrliongw qapp Ingbunn qangkuanw, cniurr 'P', Ingbunn liam [p], lanw dyrr m tangx liam jyr [b]...
Lixsiongw beh sidhen u sii viw dingenx huanlann, cincniu jit qxur Diongqog ue qongw, m si erdangr jit vo dingtenx, soxiw rair u quewdo ee vorsor , guanjig, jiacc jyr u lorliw laii.  Qidiongx u quanhe hanwzi iongrzi, jitt vunw jrux ee lairiongg, huwlow ixqing' qongw qaxx jin' siongser, quanhe pin'imzi, guaw juxiaur ee gunjig si, lanw rair qaixvenr Daigiw ee imjat qetqaur, itding rair jiong' Daigiw dui' dnua'imjatzi venr jyr dyimjatzi, dyrr si ui' muixx jit xee ixqing' qongw quanwsir ar ee qethabsuu longxx knuar jyr jit zri, anne laii jinghingg pin'imhuar dikkag e singqongx, e huxser.  Narr by dnua'imjatzi juadduir byy kyxlingg pin'imhuar.
Jitt vunw zirdenw suizenn huir liauw koxsimx laii uansingg, liw guaw longxx mair qra dongwjyr vut sueh Singwqingx, ix cam' soxu ee zirdenw qangkuanw longxx u kyxlingg hro langg qaixven.  Guaw sniu, dirr lanw Daigiw bunzi tongxithuar ee quewdinggg diongx, ix erdangr jyr jit xee uaxkyr.  Guaw qycc sniu uirdiyhh Daibunn ee huatdenw, uirdiyhh Daibunn erdangr huwhap denrjuw sidai, qnuaxqinw e hur zinlui jinwvo ee kavo, hro lanw Daiuanlangg be qycc ho'ngg knuaar puar ka'ciuw, jitt vunw zirdenw narr rair venr jyr qoxdongw, guaw marr be uiham. (1991.7.1)
------Daibunn hanwzi guanjog, Limm Iongbinw.(台文漢字原作:林央敏)
Daigixzi Huan'ik, Snakabok Dnis(台語字翻譯:三脚木)
Daigiw Bunzirhuar ee Bexjam(台語文字化的尾站)林央敏

Lanw jitmaw decc qongw Daigiw bunzirhar, ix ee lairliongg, sursit siong dyrr si qongw Daigiw viauqir huhy ee tongxithuar iacc si viaujunxhuar, dongzenn marr vauhamm zri qapp imviaux ee tongxithuar.  Quanhe zri jitt vorhun, qra quilap .kiw .laii ersaiw hunx jyr sir jiongw,
 
咱昑仔庤講,  「台語文字化」, 伊e 內容事實上 dy 是指 台語 表記符號 e 統一化 抑是 標準化,當然 ma 包括「字」佮 「音標」e 統一化。步面關系 字即部份,給歸納起來, 會駛分做四种: 1.Juxdniux longxx iong hanwzi, 主張全用漢字2.Juxdniux hanwlyy qap'iong, hanwzi uirr jruw, 主張漢羅倂用,以漢為主3.Juxdniux lyhanr qap'iong, lymaxzi uirr jruw.  主張羅漢倂用,以羅為主4.Juxdniux longxx ing pin'imzi. 主張全用拼音字(以下略去台文漢字)

Dingxtauu sir jiongw iaxqycc erdangr hunx kacc iur lehh.  Ixx hanwzi laii qongw, u langg juxdniux rair iong qoxjaxlangg congwjy jewding .cud .laii ee zri, inx qongw hex jiacc si vunxzi, si jniawqangww ee zri, soxiw rairqangxqiuu kyxjingr, beh tamwcue guantauu, jimr diamr qoxceh lairdew,cue knuar cingx~vah dxangx jingg ee langg si anxjnuaw iong, anxjnuawqaixsueh.  Iarr u langg kacc pendiong iong qinrdai sanxsingx ee siogzi,zinruii jixiaur iokding quanwsir :ee dyrr si jniawzi. Qitax iaxx u jin' je knuawhuad.

Acc narr qongw pin'imzi, dua dysor langg longxx juxdniux caixiong lymaxzirbuw laii pin'imx dauwzi.  Vutzirqyr, u langg qac'ir Qidokqaur Daiuann Dniuxlyw Qauwhue hitt tyr pin'imhuad qapp siaxhuad.  Inx zinruii Qauwlyy m na beh iong jyr imxviaux, iarr ersaiw dongwjyr zri.  Mrqyxx u langg siog'ir Ingbunn bangrqog imviaux (DJ, iacc si KK) ee huat'imhuad, juxdniux rair iong “Banrlyy”ee hongsiglaii juwimx iacc si pinzi.  Qutax iuguann iarr u byy qangkuanw ee te'anr.

Guaw ee knuarhuad si anne, byy huanxduir vadd langg duiww Daigiw bunzi jyr qaixtauu-nguarbin ee qikbing.  Narr si qikbing ee lairiongg qapp guaw ee qaidnuarsingr bogpiaux, kigjiaw si juewau ee bogpiaux siy' qangg, guaw m n jicii, setsuw linglik u qraur, u hitt jiongw jaijingg iarr e qax zip jitt kuanw qikbing ee hanglet.

Iacnarr qikbing u sidjer ee kunwlann, iacc si sanxsignx jnia' dua ee sionghai, tongwkow, pnaixcur, lanw dyrr jiamrsii u jit jam byy dikkag rair jap dxangx, go-jap dxangx hunrser jit-vah dxangx ee quewdo qrii, hunx quiw xee aw qaidnua laii qaiqig, laii viaujunxhuar.  Guaw hunx ee qaidnua, liongriog aw cam' dingxbin hitt sir jiongw juxdniux ee sunrsu qangkunw, byy qang :ee si derr id diauu, lanw jitt jun suizenn lenrr juanvo u “tongxithuar ee Daigiw hanwzi” jitt xee bogpiaux dy' byy uansingg, danrsi beh didjiab jinwhingg derr zi juxdniux hanwlyy qap'iong ee tongxithuar, guaw iarr jicii.

Qongw diyc quaw ee lixsiongw si jiongquibew Daigiw bunzi dyrr rair juanbin pin'imhuar, huhy iong lymaxzirbuw.  Zri, byy itding rair jiong' diau viauxsi .cud .laii.  Zri ee vunxsinx duliauw u viau'imx ee qonglingg ixgua, (qandna' jixx snia'un) siongrr byy iarr erdangr jyr qaur mow jit xee tingdo ee venrir, bersaiw soxu qangg imx byy qangg ir ee zri, longxx qongqex iong jit xee zirhingg.  Iacnarr imviaux, guaw hibang rair jinrliongw qapp Ingbunn qangkuanw, cniurr 'P', Ingbunn liam [p], lanw dyrr m tangx liam jyr [b]...

Lixsiongw beh sidhen u sii viw dingenx huanlann, cincniu jit qxur Diongqog ue qongw, m si erdangr jit vo dingtenx, soxiw rair u quewdo ee vorsor , guanjig, jiacc jyr u lorliw laii.  Qidiongx u quanhe hanwzi iongrzi, jitt vunw jrux ee lairiongg, huwlow ixqing' qongw qaxx jin' siongser, quanhe pin'imzi, guaw juxiaur ee gunjig si, lanw rair qaixvenr Daigiw ee imjat qetqaur, itding rair jiong' Daigiw dui' dnua'imjatzi venr jyr dyimjatzi, dyrr si ui' muixx jit xee ixqing' qongw quanwsir ar ee qethabsuu longxx knuar jyr jit zri, anne laii jinghingg pin'imhuar dikkag e singqongx, e huxser.  Narr by dnua'imjatzi juadduir byy kyxlingg pin'imhuar.

Jitt vunw zirdenw suizenn huir liauw koxsimx laii uansingg, liw guaw longxx mair qra dongwjyr vut sueh Singwqingx, ix cam' soxu ee zirdenw qangkuanw longxx u kyxlingg hro langg qaixven.  Guaw sniu, dirr lanw Daigiw bunzi tongxithuar ee quewdinggg diongx, ix erdangr jyr jit xee uaxkyr.  Guaw qycc sniu uirdiyhh Daibunn ee huatdenw, uirdiyhh Daibunn erdangr huwhap denrjuw sidai, qnuaxqinw e hur zinlui jinwvo ee kavo, hro lanw Daiuanlangg be qycc ho'ngg knuaar puar ka'ciuw, jitt vunw zirdenw narr rair venr jyr qoxdongw, guaw marr be uiham.

(1991.7.1)------Daibunn hanwzi guanjog, Limm Iongbinw.(台文漢字原作:林央敏)
Daigixzi Huan'ik, Snakabok Dnis(台語字翻譯:三脚木)